|
Gastblog: Redschrijft  Als je doet wat je altijd al deed… dan krijg je wat je altijd al had! Paardrijden gaat net zo veel over ons mensen als onze paarden. Misschien gaat het zelfs nog wel meer over onszelf dan over onze geliefde hoefbenige. En ik ben blij dat daar steeds meer aandacht voor is.
 Er loopt bij ons een driejarige ruin in de wei. We moeten hem nodig eens zadelmak maken. De ruin is nog zo groen als de wei waarin hij loopt te grazen. Tijd voor een PVA van dit paard. Plan van aanpak dus…..
 De Oostvaardersplassen benoemen bij een paardenliefhebber is als zout op open wonden strooien. Beter om dat niet te doen. Onmiddellijk laait er een gigantische discussie op over het wel en wee van de Konikpaarden...
 “Mammáá, mammáá ”, roept m’n zoontje terwijl hij komt aanrennen naar de stallen waar ik aan het werk ben. “Een spook, een spook, een zwart spook”, roept hij. Achter hem komt iemand aanlopen.
 Na de geboorte, zes maanden lang bij mamma, daarna afspenen en samen met leeftijdsgenootjes in de wei laten opgroeien. Af en toe een aai gaan geven, de hoefsmid laten komen, ontwormen en verder op gepaste afstand de natuur zijn gang laten gaan. Daar staat ie dan drie jaar later: een uit de kluiten gewassen jongeling, klaar voor de grote (paarden)wereld.
En dan?  In onze verkoopadvertentie staat dat onze merrie een ‘gouden’ karakter heeft. Dat klinkt altijd vrij overdreven, maar in dit geval is dit terecht. We kennen de merrie door en door en hebben heel wat uurtjes met haar doorgebracht.
 Ik zocht naar het woord voor een mens die niet van dieren houdt. Bestaat dat wel?
Ik ken er namelijk een paar en ik probeer al jaren aan te tonen dat er iets aan die mensen mankeert. Ik denk dat er iets in hun hersens ontbreekt. Een stofje of zo...  Ik sta de paddocks uit te mesten en mijn gedachten staan op nul. Een heerlijk ontspannen klusje dat bij de dagelijkse routine van veel paardenmensen hoort. Maar er is iets vreemds aan de hand... Hè? Nu al lente? De eerste sprieten van die ellendige, woekerende smeerwortels steken alweer uit de grond en ik zie ineens een paar Jacobskruiskruidroosjes die het wederom aandurven om in mijn weiland te gaan groeien. Het is bovendien zo warm dat ik mijn jas uitdoe. Klimaatontkenners Willen de klimaatontkenners even langskomen? Het is echt geen winter hier hoor! En wij maar hopen op een dik pak sneeuw, een Elfstedentocht en briesende witte paarden in de sneeuw. Waterbakken te lijf gaan met een flinke schop om het ijs te breken. Glijdend op je laarzen stoeien met klompen mest en een kruiwagen die glibberig koud aanvoelt. En een paard rollend door de sneeuw met zijn nèt nieuwe deken aan. Alle ellende, al het plezier. Het hoort gewoon zo. Maar waar is de winter (gebleven) ? Social Media: Op Social Media lijkt iedereen gelukkig te zijn. "Het gaat de goede kant weer op", "Ahh, lekker straks weer in bikini", "Genieten joh!", wordt er massaal in koor geroepen. Wij mensen zijn een raar soort. We denken op (te) korte termijn, hebben een slecht geheugen voor wat betreft de geschiedenis en kijken niet verder dan ons eigen tuinhekje (weilandhek in ons geval). Dus besluit ik maar even onze paarden aan het woord te laten:  "Meiden wat vinden jullie er nu van?" Onze oude merrie kijkt mij aan, slaakt een diepe zucht en gaat vervolgens verder met haar hooi op te eten. Wellicht is dit statement van haar álles-zeggend. De jonge, drachtige merrie wil wel even haar ei kwijt. Gelukkig niet letterlijk, want de dracht moet nog een tijdje. Ze is stront-chagrijnig en wijst mij op het feit dat ze al bijna alleen maar hooi krijgt en het sappige gras mist. Haar geklaag is duidelijk. Ze is een Fjord; ze houdt van kou en een pak sneeuw op haar rug. Onze jaarling kijkt mij vragend aan. Ze begrijpt er weinig van. Sneeuw? Hoe ziet dat eruit dan? Witte regen? Hagel? Kou? Ze schudt haar hoofd en loopt van mij weg. Ze sluit zich aan bij haar moeder (de oude merrie) en gaat verder met eten. Rassen-discriminatie? Ik kan zo langzamerhand mijn conclusie wel trekken, hoe de paarden denken over het wegblijven van de winter. Maar de drachtige merrie is toch slimmer dan ik dacht. Ze vindt dat ik mijn vraag ook aan 'andersoortige paarden' moet vragen om een goed beeld te krijgen van de mening van paarden in het algemeen. Ze beticht mij nog nèt niet van rassendiscriminatie. "Vraag het maar eens aan die hete sprieten", zegt ze, en wijst met haar voorhoef naar de Arabische volbloeds van de verre buren. "Die zijn wel wat gewend en verheugen zich vast alweer op de hete zon op hun donder". Zou het echt zo zijn? Ik betwijfel het. Wellicht kunnen zij beter tegen de hitte. Maar een beetje paard - vooral in Nederland - moet toch een normale zomer waarderen met vooral GROENE weilanden. Geen hitte en verschroeid gras. En geen miezerige, grijze winters maar échte winters met witte sneeuw.  Foto: de mooie Fries van Britt van de serie: Op naar de top!  Hoe herken je échte paardenmensen? Aan stalschoenen met geruite sokken? Of waxjassen en spijkerbroeken? Aan per ongeluk achtergebleven strootjes op hun kleding of in hun haar? Of aan hun disciplinaire levensstijl... Dwingende discipline Je herkent paardenmensen vooral aan het laatste. Want als je paarden hebt of verzorgt is er een regelmaat die vanzelfsprekend is, maar voor niet-paardenmensen soms moeilijk te begrijpen is. Je kan het wel laat maken tijdens een feestje of etentje, maar de paarden moeten 's ochtends weer gevoerd worden. Uitslapen is er niet bij. En is jouw paard in training? Dan ga je rijden of longeren, ongeacht of je hoofdpijn hebt of dat het regent.  (veel) Eisende etmaal Paardenmensen hebben vaak een etmaal afgesteld op de behoefte van het paard. Wordt het twee of drie keer per dag gevoerd? Iedere dag uitgemest of is er meer een weekritme dat goed werkt? Hoe het etmaal er ook uit ziet, het is geen gunst maar een eis. Een voerbeurt overslaan, een paard 24 uur op stal laten staan of een uitmest-ronde overslaan, is helemaal niet ter sprake. Op een uur of half uurtje komt het vaak niet aan, maar een etmaal is een etmaal en een paard vaart wel op routine en regelmaat. Spartaanse seizoenen Zullen we de lastige winter maar overslaan? Wat een gedoe met klompen sneeuw onder de hoeven, bevroren waterbakken of erger: gesprongen waterleidingen en een spekglad erf. En wat dacht je van de herfst? Regen, regen en nog eens regen. Je laarzen verdwijnen in de modder en er is geen droog plekje meer te vinden in het weiland of in de paddock. Regendekens lekken door en je paard staat te snotteren. Lang leve de zomer! Maar is dat echt zo? Het eeuwige gevecht tegen horzels is geen pretje. Oververhitting is zeer gevaarlijk voor paarden en in de waterbakken groeien al algen na de schoonmaakbeurt van gisteren. Een zorgeloos seizoen? Echt niet!  Strakke schema's
Ooit de blog gelezen over paarden als levensstijl? Dat is toch niet niets, al die taken, al die strakke schema´s... Dan rest de vraag: wat is er nu eigenlijk zo leuk aan een paarden hebben of verzorgen? Al die zorgen, al die veeleisende taken, de strenge schema's.... Paardenmensen denken daar eigenlijk nooit zo over na. Je doet het gewoon. Waarom? Omdat het moet en omdat je graag een gezond paard wilt hebben en welzijn hoog in het vaandel staat. De dwingende discipline went en de grootste beloning is toch echt wel het gehinnik dat je tegemoet klinkt als je aan komt lopen.... (.. soppend met je laarzen door de modder, .. voetje voor voetje schuivend over een glad erf, .. of zwetend en zuchtend van de hitte....) Discipline moet zijn. En dat is gewoon vanzelfsprekend.  Wij wensen je fijne kerstdagen! Een anders-dan-anders digitaal kerstkaartje. Maar het zijn dan ook een anders-dan-anders kerstdagen dit jaar. Wij wensen jullie fijne dagen en maak er (toch) iets moois van.
 Een veulen is verkocht en zal in het najaar worden opgehaald. De kopers hebben op ons verzoek een extra reisgenoot meegenomen. Het veulen zal namelijk een lange reis moeten maken en uit ervaring weet je dat het beter is als het veulen de eerste keer niet alleen in de veewagen staat. Zo´n reis kan een enorme indruk maken op een veulen en als het een negatieve ervaring wordt, is er een kans dat het veulen denkt: “dit eens maar nooit meer”. En probeer ze dan maar eens een volgende keer op de wagen te krijgen. De veewagen komt het erf op en de koffie staat te pruttelen. Kennismaking, koffie en de zaken worden afgehandeld. Dan komen de kinderen binnen, die net van school naar huis komen en klimmen om m´n schoot. “Hebben die al een pony?,vraagt de koper van het veulen. Nee, ze hebben nog geen eigen pony. Ze zijn namelijk nog erg jong. Ze zijn nog ontzettend speels en ik ben bang dat ze een pony net zo zullen behandelen als barbie´s en autootjes. Vooral die laatsten hebben heel wat te verduren want zoonlief heeft veel talenten om later een succesvolle sloperij te beginnen. Ook dochterlief gaat niet al te zachtzinnig met haar barbie´s om en over knuffels zullen we het maar niet hebben. Die eindigen meestal in de hondenmand waar de hond het werk afmaakt…. De veewagen gaat open en de koper van het veulen haalt een Welsh A pony'tje van de wagen af. “Kijk, is deze niet leuk voor de kinderen?”, vraagt hij. Een prachtig schepseltje kijkt me met grote ogen aan en m´n hart begint sneller te kloppen. Ongelofelijk, alles erop en eraan, een lief koppie, mooie sterke benen en van die manen waar je onmiddellijk vlechtjes in wil leggen. Nog voor dat de vraag over het karakter is gesteld, zijn de kinderen er al bovenop gezet en joelen van plezier. Ze maken zowaar hun eerste ritje over het erf. Hun gezichtjes stralen van zoveel geluk dat het nu wel erg moeilijk wordt om de pony weer de veewagen in te sturen. En zo zal dus deze pony de geschiedenis ingaan als de snelste impulsaankoop ooit... Een jaar later Onze zevenjarige dochter houdt van de pony, zoals ze ook van alle andere dieren houdt. Ze knuffelt de pony en wil af en toe ook wel een ritje maken. Dan zit ze er even bovenop, kijkt wie er allemaal naar haar kijkt en na een paar rondjes door de bak vind ze het wel genoeg. Weg is ze. Daar staat moeders dan, met een opgezadelde pony aan een touw en een groot vraagteken op haar gezicht. Dochterlief ziet het paardrijden, net zoals bijna alles om haar heen, als spel. Prima, zo hoort het begin ook te zijn. Maar spelletjes duren maar kort en het tempo van kinderen is razend hoog. Hoe ga je hier als ouders mee om? Hoe houd je het leuk voor kinderen en hoe stimuleer je ze op een positieve manier? En vooral: hoe maak je van deze kinderen, verstandige paardenmensen die later respectvol met paarden omgaan?  Vroeger was anders Toen ik zelf een jaar of zeventien was, stond mijn paard bij een gezin in pensionstalling. Heel wat uren van de dag was ik hier op het erf bezig met mijn paard. De indrukken die ik daar heb opgedaan liggen nog vers in mijn geheugen. Moeder des Huizes had drie dochters. Twee dochters reden fanatiek paard en dat loog er niet om. Dochter nummer drie liep vaak op het erf rond maar had geen behoefte de wereld vanaf een paardenrug te ervaren. Zij was dol op zeilen en alles wat met watersport te maken had. De moeder was op alle drie de dochters even gek. Dochter één die reuze haar best deed maar weinig talent bleek te hebben. Dochter twee die de sterren uit de hemel reed en dochter drie die op een skateboard op het erf tussen de paarden door zeilde om te oefenen voor haar surfplank. Dochters één en twee hebben het beiden op hun eigen manier ver geschopt in de paardenwereld. Gedeelde hobby's Vaak denk ik nog aan dit gezin. Diep in mijn hart was ik natuurlijk een beetje jaloers op deze meiden. Alle drie. Niet alleen vanwege de paarden maar vooral ook vanwege de gedeelde interesse met de moeder. Ik had bovendien respect voor de moeder die de juiste balans wist te vinden tussen hun talenten stimuleren maar ook andere interesses te accepteren. Dochter drie hield van zeilen. Moeder wist ook hier gevoel voor op te brengen, terwijl ze ongetwijfeld liever aan de rand van een manegebak stond te kijken dan vanaf een steiger over het water tuurde en waarschijnlijk nauwelijks de zeilboot van haar dochter wist te onderscheiden van andere zeilboten. In mijn geval lag alles anders. Paardenliefde kwam niet voor in onze familie. Mijn moeder was zelfs als de dood voor paarden. Zo erg zelfs dat ze ons de bosjes in sleurde als ze in de verte in het bos paarden zag aankomen. Als ze een broek aan had gehad was ze ter plekke in de boom geklommen en had ze ons mee naar boven gesleurd. Ik schaamde me en was zelfs boos want haar beschermende rug ontnam mij het zicht op de prachtige wezens die even later voorbij kwamen. Pas toen ik een jaar of 11 was kon mijn paardenliefde zich ontwikkelen doordat ik een verzorgpony kreeg. Ik klom erop en kwam er nog zelden af. Stiekem denk ik wel eens hoe het leven eruit had gezien als ik bij dat andere gezin was geboren en opgevoed. Gedachtes die iedereen wel eens heeft. Maar het leven loopt zoals het loopt en in mijn geval hebben de paarden toch een grote plaats in m´n leven gekregen. Bovendien begreep ik algauw mijn moeders angsten en bezorgdheid maar al te goed toen ik zelf moeder werd. Onbewust opgedrongen dromen De jeugdherinneringen komen steeds vaker naar boven omdat mijn dochter zo langzamerhand de leeftijd bereikt die ik had toen de paardenliefde mijn leven begon te beheersen. Bij mijn dochter bespeur ik echter (nog?) niet die gevoelens. Ik kon alleen maar dromen van de pony die zij nu heeft. Voor haar is het de normaalste zaak van de wereld. Omdat moeders de hele dag met paarden bezig is en de paarden om het huis heen lopen, horen de paarden gewoon bij het dagelijkse leven. Dat is er dus met de paplepel ingegoten. Iets wat “normaal” is wordt niet als iets bijzonders beschouwd. Zo kom ik zelf uit een schaats-fanaten familie. Ik ben zowat geboren op schaatsen. Zodra er een filterdun laagje ijs lag, kwamen de schaatsen te voorschijn. Mijn vader schaatste de Elfstedentocht alsof het een ommetje was en verwachtte eigenlijk van ons dezelfde interesse en liefde voor schaatsen. Maar schaatsen was voor mij: pijn in m´n enkels, een striemende wind in m´n gezicht en het enige genot: warme chocolade melk na afloop die ik dan verkleumd opdronk tot m´n lichaam weer een beetje tot leven kwam. Zodra ik uit huis was heb ik m´n schaatsen verkocht...  Verwachtingspatronen Als kind dúrf je het gewoonweg niet te vertellen dat je een bepaalde sport of hobby niet leuk vind. Zeker niet als dit bij de normale familietradities en bezigheden hoort. Je doet het gewoon, simpelweg omdat het van je verwacht wordt en omdat je ouders zo trots op je zijn wanneer je aan hun verwachtingspatroon voldoet. Positief stimuleren mag maar houdt dus in de gaten dat kinderen ook andere interesses kunnen hebben en dit niet altijd even duidelijk kenbaar (durven) maken. Plaatselijk onderzoek levert mij wat ideeën op om straks mijn dochter toch door positieve stimulatie paardrijden te leren. Een manege-eigenares verteld dat het vooral bij jonge kinderen verstandig is om met Voltige te beginnen. Groepsgewijs worden de kinderen op een heel aardige en speelse manier vertrouwd gemaakt met het paard en de wereld vanaf een paardenrug. De meeste kinderen vinden vooral de combinatie met gym hierin erg leuk. De helft van de kinderen stroomt op een gegeven moment door naar de beginnersklasjes en de andere helft heeft het na verloop van tijd wel gezien. Voltige is een leuke kennismaking met de paarden, de sfeer op de manege en alles wat er zo´n beetje bij komt te kijken. Een kinderpony Indien de kinderen door willen gaan en er een mogelijkheid is om een kinderpony te kopen dan is het een absolute noodzaak is om te beginnen met een kindvriendelijke pony. In Engeland hebben ze hier zelfs een heel systeem voor. Pony´s worden qua fokkerij en verkoop ingedeeld naar: First Pony, Second Pony etc. Qua karakter en maat hebben de Engelsen een traditie en kennis opgebouwd waar je als ouders bijna blindelings op kunt varen. De Engelsen zijn goed in het fokken van pony´s. De meeste rassen afkomstig uit dit land hebben hun betrouwbare karakters wel bewezen: Welsh Pony´s, Connemara´s en vooral de New Forest pony´s. Een goede keus is bijvoorbeeld een oudere New Forest pony te kopen voor een jong kind. Een pony die al een sportcarrière achter de rug heeft en een levenswijsheid heeft verworven. Dit soort pony's zijn goede leermeesters en tonen vaak opvallend veel intelligentie en geduld. De Welsh A pony´s zijn ook vaak leuke First Pony´s. Onze Welsh A merrie ziet mij als noodzakelijk kwaad en is zelden enthousiast als ik haar benader. Als ze de kinderen in de verte hoort, spitsen haar oortjes en begint ze zelfs te hinniken. Die genen zitten er gewoon in. Alleen in een uitzonderlijke situatie zou ze misschien verkeerd reageren, voor de rest is ze 99% betrouwbaar in het nabij zijn van (kleine) kinderen. Een goede start Koop een ervaren pony, een rustig karakter en even belangrijk: een exterieur die past bij een jong kind. Een zware, flegmatieke pony kan geschikt lijken, maar één ruk aan de teugels en je kind ligt eraf. De overweging om een grotere pony te kopen omdat het kind er dan langer mee doet, gaat meer op voor fietsen en kleding. Natuurlijk is het vervelend als een kind op een gegeven moment te groot wordt voor een pony, maar indien de pony inderdaad blijkt te beschikken over een gouden karakter en kindvriendelijk temperament, dan zijn er genoeg ouders en dolgelukkige kindjes die in de rij staan zo´n pony over te nemen en er even gelukkig mee zijn. De pony kan misschien ook blijven indien er ruimte en budget genoeg is want zo´n kleine pony wordt toch vaak onderdeel van een gezin. Talent ? Indien kinderen die echt interesse en talent hebben om door te gaan met paardrijden dan kan het aanleren van discipline kan geen kwaad. De moeder die daar in de manegebak met de opgetuigde pony staat mag haar dochter best terugfluiten. Net zoals speelgoed opgeruimd dient te worden, zo gaan we dus ook eerst de pony samen afzadelen, wat voer geven en weer op stal (of weiland) zetten. Konijnen en cavia´s dienen in een schoon hok te zitten en iedere dag vers voer en water te krijgen, de pony dient even zo goed verzorgd te worden, al lijkt het allemaal wat moeilijker te bevatten. Spelenderwijs kun je de kinderen een hoop leren. De behoeftes van dieren en vooral de dieren leren aanvoelen. Een pony kan niet praten maar kijk naar de lichaamstaal, nu geeft de pony duidelijk aan dat hij het lekker vindt om geborsteld te worden. Gepaste verantwoordelijkheden Door een hoop te investeren in deze kleine dingen kan er een basis worden gecreëerd voor het kind om later een goed mens ten aanzien van dieren te worden. De dagelijkse verzorging moet even belangrijk worden gemaakt als een buitenritje of wedstrijdje. De juiste balans vinden is de kunst. Een kind kun je geen verantwoordelijkheden geven die het nog niet aankan. Een kind hoort te spelen en het spel is de basis voor een verder leven. Zo ook met de paarden en de omgang met dieren in het algemeen; spelenderwijs een dier leren te begrijpen is beter dan een kind teveel pushen of echt doordrammen. Ouders die van hun kinderen potentiële Anky´s willen maken, leggen te veel druk op een kind. En net zoals ondergetekende haar schaatsen verkocht zodra ze uit huis was, zo zal een kind niet meer naar haar pony omkijken als er geen lol aan te beleven valt. Dieren en kinderen Ouders mogen niet te hoge verwachtingen van hun kind hebben of laten blijken. Niet ieder kind is getalenteerd genoeg om echt goed te leren rijden. Het is beter om je te concentreren om het kind een goed gevoel voor paarden te leren ontwikkelen, of dieren in het algemeen. Op het Journaal werd er gesproken over een rapport waarin geconcludeerd werd dat kinderen die met dieren omgaan later minder kans hebben “de fout” in te gaan…  Dan toch moedersdroom?
Een kind met een pony is dus niet alleen een droom van menig moeder maar ook een goede manier om een kind meer dan alleen paardrijden te leren. Respectvol met dieren leren omgaan en eigen talenten en gevoel ontwikkelen. Indien je het kind positief hebt gestimuleerd maar ook alert bent gebleven voor tegenovergestelde signalen, dan heb je het goed gedaan. Ook als blijkt dat het kind totaal geen interesse in paarden en pony´s heeft en liever op de tennisbaan staat of voor een zeilboot spaart. Natuurlijk is het heel jammer als je niet dezelfde interesses deelt met je kinderen of de rest van je gezin. Maar voor het kind (en de pony!) is het beter als je eerlijk tegen over elkaar kunt zijn. 
Het circus in 'life as we know it' is allang voorbij. De Rijksoverheid heeft het gebruik van wilde zoogdieren in circussen verboden. Geen olifanten meer op krukjes, tijgers die door brandende hoepels moeten springen en giraffen die even een rondje publiek doen...
Dit verbod geldt sinds 15 september 2015. Paarden vallen daar niet onder. Paarden zijn tenslotte geen wilde dieren. Dierenwelzijn Alles over dierenwelzijn en het verbod op wilde dieren in het circus kun je lezen in dit rapport: https://www.rvo.nl/onderwerpen/agrarisch-ondernemen/dieren-houden/dierenwelzijn/geen-optredens-meer-met-wilde-zoogdieren Paarden in het circus Maar hoe zit het nu met paarden in het circus? Zijn er überhaupt nog circussen? Na de corona-beperkingen (Joost mag weten wanneer we weer met zijn allen bovenop elkaar gepropt in een volle circustent mogen zitten...) zal de discussie weer op gang komen. Horen circuspaarden nog wel bij deze tijd? Hebben circuspaarden een goed leven? Hoe worden ze getrained? Zoveel paardenmensen, zoveel meningen. Wij zijn benieuwd naar jouw mening. In de tussentijd hebben wij een paar alternatieven voor jou gevonden:
1. Geniet van een modern circus:
2. Lees alles over stokpaardrijden en geniet van deze humoristisch optreden, dat niet is bedoeld om stokpaardrijden belachelijk te maken, maar er juist meer bekendheid aan te geven:
3. Zelf kunstjes (leren) doen met je paard of pony. De mooiste video!
Zo zie je maar. De mens is flexibel en inventief. We zijn benieuwd hoe de toekomst er voor circuspaarden en pony's uit gaat zien. Maar dat die anders zal zijn dan voorheen, is zo goed als zeker.
Reacties via de mail? Altijd welkom. Geschreven door: Anita Rozendaal-Baaij  Paarden zijn vluchtdieren, dat weten wij allemaal. Maar weet jij ook dat paarden continu ‘toetsen’ of ze veilig zijn? Wantrouwend is niet het juiste woord, maar sceptisch zijn ze wel. Dat helpt namelijk om op tijd gevaar in te zien en te vluchten waar nodig. 1. Willen paarden jouw beste vriend zijn? Het is heel menselijk om te denken dat paarden ‘vriendjes’ met ons willen zijn, maar dat klopt niet helemaal. Want wat heeft het voor een paard voor nut om jouw ‘vriendje’ te zijn? Het helpt hem niet overleven. Nu is de term ‘vriendje’ best wel breed, wij zien vriendschap als een band van mens tot mens. Een paard is geen mens en daarom is ‘vriendje’ een misleidend woord. Ze willen namelijk wel onderdeel zijn van jouw kudde, mits jij jezelf een beetje kunt verplaatsen in het paardenbrein. Begrijp het paard, krijg inzicht en zijn gedrag en help hem overleven Jij zult als eigenaar nooit interessanter worden dan het grassprietje in het weiland. Eten is immers nodig om te overleven. Jij bent daarin overbodig, of toch niet? Paarden testen jou continue op leiderschap, dat is hun spel. Dat doen ze wel met een reden want een goede leider helpt de kudde overleven. 2. Koekjes en traktaties helpen de band te versterken Er zijn veel mensen die hun paarden weten te verleiden met koekjes en anders lekkers. Eigenlijk is dat een pleister. Je bent namelijk pleisters aan het plakken op de zere wonden. Om een relatie op te bouwen met je paard moet je eigenlijk een scoreboekje bij gaan houden. Elke keer als jij iets hebt gedaan wat voor jouw paard waardevol was, dan heb je een punt verdiend. Een koekje is waardevol, maar niet waardevoller dan een grasveld vol vers gras. Voor paarden die het vertrouwen in mensen helemaal kwijt zijn kan iets lekkers soms het ijs breken. Dat betekent niet dat je er het vertrouwen mee wint. Hoeveel tijd per dag benut jij om iets waardevols te doen voor jouw paard? Wat is waardevol voor een paard?
Dat zijn vier belangrijke kernwoorden in de relatie met een paard. Jij moet jezelf beseffen als mens, dat jij de plicht hebt om jouw paard vertrouwd te maken met ‘onze’ wereld.  3. Mijn paard luistert niet, ik moet strenger zijn Paarden doorzien jou meer dan jij beseft. Dit is het beste met een paar voorbeelden uit te leggen: Ik reed laatst met mijn merrie over de hoefslag in de buitenbak. In een hoek van de bak kom je strak langs de bosjes op. Natuurlijk schuilen er mogelijk allerlei tijgers, beren en leeuwen in die bosjes volgens mijn merrie, want ze liep er met een grote boog omheen. Ik heb er niet bij stilgestaan wat mijn gedachten deden met mijn paard. Ik was van te voren al aan het nadenken over de mogelijke ontwijkactie bij de bosjes. ‘Zou ze net als de vorige keer niet over de hoefslag willen? Die bosjes zijn iets waar ze van kan schrikken. Wat was er nu eerder, het kip of het ei? Allemaal gedachten die door mijn hoofd dwaalden nog voordat het zo ver was. Mijn bijrijder was niet zo druk in haar hoofd en voilà, ze reden erlangs alsof er nooit iets aan de hand is geweest. Het is aan mij als leider om er een oplossing voor te bedenken. In dit geval deden wij samen oefeningen die ervoor zorgde dat wij samen weer de focus hadden op elkaar. Dankzij die focus kreeg mijn merrie meer vertrouwen in mij als ruiter en leider. Het vertrouwen in onze focus, groter dan de twijfel voor de bosjes. Nee. Mijn bijrijder was niet zo druk in haar hoofd, helemaal niet bezig met wat er in de bosjes zou kunnen zitten, waardoor er voor zowel haar als mijn merrie geen twijfel ter sprake komt over de eventuele 'gevaren' in de bosjes en voilà, ze reden erlangs alsof er nooit iets aan de hand is geweest. Neem het voorbeeld van hierboven, waarin mijn paard ‘bang’ was van de bosjes langs de bakrand. Deze bosjes staan er echt niet sinds gisteren en ze lopen er dagelijks langs op. Ik geloof niet dat mijn merrie opeens wel bang was geworden voor de bosjes. De angst van het paard is jouw onzekerheid Wel ben ik er absoluut van overtuigd, dat angst bij paarden voortkomt uit de reactie van de mens. Jouw leiderschap schiet tekort op dat moment. Ga op zoek naar oplossingen Telkens wanneer jij in een situatie terecht komt met jouw paard waarin je problemen ervaart of dingen niet goed gaan, ga dan op zoek naar een manier om dat op te lossen. Het is belangrijk dat jij bewust bent van wat leiderschap is en hoe je dit toepast. Uiteraard is enige kennis over het gedrag en de natuurlijke instincten van het paard de sleutel tot succes. Als het paard jouw leiderschap niet heeft, dan is zijn enigste redmiddel zijn instinct. 'Dit artikel is gebaseerd op de clinic bij Bobby True Horsemanship, Bobby heeft duidelijke uitleg gegeven over zijn visie op onze manier van omgang met paarden'.   Op Facebook kom ik een vriendin tegen van vroeger. Héél vroeger! Gezamenlijke herinneringen komen naar boven. Mooie en één hele slechte... Paardenmeisjes pur sang Dat waren we, van die echte paardenmeisjes. Zaterdag rondhangen op de manege en je flink uitsloven voor misschien wel een uurtje extra les. Na school naar 'het landje' waar enkele pony's stonden in oude schuurtjes en stukjes-aan-elkaar-geknoopt-weiland. Maar de pony's waren lief en we mochten er af en toe op rijden. En er waren natuurlijk ook leuke jongens in de buurt ;>) Ponykamp? Tot ik met een geweldig plan kwam. Samen op ponykamp! Ik had een folder van iemand gekregen en het zag er allemaal super cool uit. We maakten een plan om onze ouders over te halen en we pakten onze koffers alvast in. Het ponykamp was ver weg maar de folder zag er geweldig uit en de pony's leken helemaal het einde! Daar gingen we, een paar maanden later in de auto, die overbeladen was met koffers vol paardenmeiden-spullen. Helemaal naar de andere kant van Nederland, waar we de mensen niet eens konden verstaan. Strafkamp! Om een lang verhaal kort te houden; we waren op een soort strafkamp terecht gekomen. De paarden waren grote KWNP-fokmerries. Niets leuke pony's met lange manen die we wilden vlechten. Er waren ook geen mooie Haflingers, lieve Fjorden of snoezige Welshjes die ons in de folder zo zoet hadden aangekeken. De paarden waren sterk en zaten vol hormonen want ze wilden bij hun veulens zijn, die stonden schreeuwen op stal. En daar moesten we dan mee in een kleine buitenbak rijden. De eigenares, ik noem haar even voor het gemak 'Maleficent' (alleen was ze niet zo mooi als Angelina Jolie...), schreeuwde nóg harder. We moesten de paarden in stelling rijden en aan de teugel. Mársssss! Huilend kwamen we van de paarden af waarop we de rest van de dag op een zolder bij elkaar gingen zitten. We lazen de Penny en hadden heimwee... Langs de snelweg Maar Maleficent had een leuke verassing voor ons. Een spannende dropping! Dit hield in dat we gewoon 's avonds laat werden achtergelaten in een bos. En leuk jóh, we mochten zelf de weg terug vinden. Het enige wat ik me nog kan herinneren is een héél donker bos, dat we op een gegeven moment langs de snelweg liepen en uiteindelijk in een auto, van een verbaast echtpaar, zijn teruggebracht naar het strafkamp. Een paar dagen later waren we thuis en we hebben het nooit meer over het strafkamp gehad.  Dertig jaar later:
Vriendin: "Weet jij nog dat ze in het oor van die hond beet?" En flop daar ging een gedelete foldertje in mijn hoofd open, die jarenlang toch ergens was blijven zitten op de harddisk. En nog één nare herinnering: die keer dat ze een paard op stal zó genadeloos afranselde en wij als pennymeisjes helemaal gechoqueerd waren. Waarom dit paard nu zo op z'n sodemieter kreeg, weten we niet meer. Maar de herinnering was vréselijk. Eén ding lieve paardenmensen: straf nooit een paard (of hond) waar jonge kinderen bij zijn. Die herinnering zal blijven en kan zomaar ineens dertig jaar later weer ergens opduiken. Sowieso niet doen, nooit doen, überhaupt niet over na denken. Afgesproken?!  De herfst is zo langzamerhand wel een feit. Ik zei al in mijn directe omgeving: "Als er nu nog een hittegolf komt, dan eet ik mijn outdoorlaarzen op"... Gelukkig is dit ons - mij - mijn laarzen, bespaard gebleven. Genieten paarden van de herfst? Persoonlijk vind ik de herfst heerlijk. De afsluiting van de zomer, geen hitte meer, de mooie kleuren van de natuur en een regenbuitje zo nu en dan is in deze droge tijden een zegen. Maar hoe zouden paarden over de herfst denken? Het groene gras is niet meer zo sappig, de weilanden zijn soms wel erg nat en het is tijd om een winterhuid aan te maken of een deken om te krijgen. Zouden paarden het jammer vinden dat de zomer voorbij is?  Hoe ervaren dieren seizoenen?
Het ene dier kan goed tegen kou of hitte, het andere heeft er een hekel aan. Zo merk ik ook het verschil bij de paarden. Alsof er toch persoonlijke voorkeuren zijn, ongeacht ras of geslacht. Het ene paard bloeit op in de zomer en is een beetje teruggetrokken in de winter. Het andere is veel energieker in de herfst en de winter en is een beetje afwezig in de zomer. Maar dit kan ook een verkeerd geïnterpreteerde observatie zijn en niets te maken hebben met de weersomstandigheden en het gevoel dat wij daar altijd bij hebben. Maar één ding is wel een feit: paarden lijken ieder seizoen te aanvaarden zoals het is en passen zich perfect aan. Lang leve de cliché's Soms zou ik ook een paard willen zijn. Een warme winterhuid 'aan doen' en laat de kou en regen maar komen. Kont in de wind en wegdoezelen in een rustige trance. En vooral denken in menselijke cliché's: "Waar maak je je druk over? Geniet van het moment. Love my life. Het is zoals het is." Wc-tegeltjes-wijsheden, cliché's en quotes zijn wij mensen namelijk erg goed in. Maar in klagen ook. Vooral over het weer. Paarden doen dat nooit. 'Het is zoals het is'.... Paarden zijn intelligentere wezens dan veel mensen denken, we kunnen nog van ze leren.  Paardenmensen hebben los van alle verschillen in ieder geval één ding gemeen: ze weten het altijd béter. Dat zit er nu eenmaal in, zeg maar; net zoals de liefde voor de paarden. Daar kan je als paardenmens gewoon niets aan doen. Er mee leren omgaan is het maximaal haalbare. Wie is de expert? Beter-weten heeft natuurlijk irritante kanten, vooral in gesprekken die onschuldig beginnen maar vaak in een felle discussie eindigen, maar het heeft ook positieve kanten. Het geeft ook aan dat wij zeker van onze zaak zijn en een dosis kennis hebben opgebouwd over bepaalde zaken. Natuurlijk vind bijvoorbeeld een veearts of hoefsmid het niet leuk als je dwars tegen hem in gaat, maar die betreffende persoon kan het ook zien als een kritische houding en gewoon het beste willen voor jouw paard. Een vergissing is menselijk Jaja, zegt mijn man, dat is mooi praten. Maar geef ook maar eens toe dat je er wel eens naast zit. Dat je mening kant nog wal raakt of dat je theorie voor geen meter klopt. Okay, als kritisch zelfreflecterende paardenvrouw geef ik bij deze toe dat ik er inderdaad wel eens naast zit, sterker nog, flink naast……  Fjordenveulentje Melvin, één dag oud Een rotsvaste theorie Jarenlang had ik één theorie die als een huis stond en waar geen mede-paardenmens een speld tussen kreeg. Dat betrof: Een veulen hoort vaak in mensenhanden te zijn om uit te groeien tot een mensvriendelijk dier. Pats boem die zit en daar valt niet over te discussiëren. Dus voeden wij de veulens keurig op. Wij leren ze meteen de eerste week van hun prille leven een halstertje om te doen, voetjes te geven, vast te staan en gaandeweg wordt hun opvoeding uitgebreid met aan de hand meelopen, de trailer in lopen en correct gedrag ten aanzien van hond en kinderen. Uiteraard werpt die inspanning de nodige vruchten af en zie: een leuke driejarige komt aan gegaloppeerd als wij bij het hek staan en zijn naam noemen. Hij geeft een hoef en stelt zich keurig voor aan de collega paardenvrouw. Okay, die hoef geeft hij niet, maar verder is natuurlijk zijn gedrag door een ringetje te halen. DAT is het praktijk resultaat van mijn rotsvaste theorie. De állerbraafste kinderpony! Maar tijdens een mooie zomer ben ik op zoek naar een leuke kinderpony en kom thuis met wereldschokkend nieuws. Ik heb de rustigste, braafste en liefste fjord gekocht die er in de verste omtrekken te vinden was. En mijn theorie is als sneeuw onder de zon verdwenen. Deze goedaardige lieve merrie is namelijk opgegroeid in het wild en heeft de eerste twee jaar van haar leven geen mens van dichtbij gezien. Geen halstertje om gehad en geen trailer-training gedaan. En toch, ze is 100% betrouwbaar voor de kinderen, weet niet wat slaan is, weet niet dat een paard kan bokken of protesteren en ziet de mens als allergrootste vriend op aarde. Wie weet het (beter)?? Hoe is het mogelijk? Ik ben compleet van de kaart en geef maar eens eerlijk toe dat ik het in dit geval niet weet en zeker niet béter weet…….. weet iemand anders het beter?  De eeuwige discussie (die eigenlijk nog geen eeuw oud is) gaat over of een vrouw ook mag/wil/moet werken of alleen fulltime moeder is. En een merrie dan? Valt sportmerrie c.q. fokmerrie te combineren, of houden we het liever gescheiden? Moeder-zijn, een zwaar onderschatte baan Ja meiden, ga er maar eens aan staan. Multi-tasken is niet niets en niet iedereen kan dat. Je kinderen opvoeden zonder dat jouw carrière-spurt naar de top in tempo afneemt? Sommige vrouwen kunnen het. Die werken 80 uur per week voor hun baan, geven zich er volledig voor en presteren het ook nog eens om een paar koters keurig op te voeden. Hoe zij dit voor elkaar krijgen, mag Joost weten. Maar waarschijnlijk hebben ze de hulptroepen klaar staan: een zorgzame partner, een fantastische moeder én schoonmoeder en de nodige dagelijkse hulpdiensten die opvang regelen of inspringen in tijden van nood. Drachtigheidsverlof Er zijn ook zulke super-merries op de wereld. Die springen doodleuk een foutloos Z-parcours of ze lopen in de dressuur, compleet met dikke buik. “Ze is ook nog eens drachtig”, zegt de eigenaar vol trots. Een maand later mag ze op zwangerschapsverlof en loopt even later vol trots door de wei met een prachtig veulen aan haar zij. Het zwangerschapsverlof duurt echter niet lang want het werk gaat door. Af en toe het veulen een uurtje alleen laten, kan best. En daar gaat de merrie weer, dansend door de bak en haar uiers klotsen lekker mee. Of fulltime moeder-merrie? Maar er zijn ook merries die hun hele leven fulltime fokmerrie zijn. Ze wonen overwegend in de wei, baren ieder jaar een veulen en voeden het keurig op. Zodra het veulen is afgespeend, vervult ze haar taak in de kudde en voedt ze ook de ‘naarlingen’ van andere merries. Haar carrière groeit naarmate ze ouder wordt. Want als oude merrie in de kudde, is haar rol belangrijker dan ooit en leidt ze anderen, met al haar wijsheid en geduld, door het leven. Haar rol in de paardenmaatschappij is van onschatbare waarde. En dat is een understatement. Herintreden? Maar soms gebeurt het, door omstandigheden, dat de merrie toch aan de bak moet. De nieuwe eigenaren hebben bijvoorbeeld andere plannen met haar. Ze heeft echter geen of nauwelijks een opleiding gehad. Hoe moet dat nu? Of omgekeerd: een super sportmerrie raakt chronische geblesseerd en kan alleen nog maar als fokmerrie gebruikt worden. Hoe moet ze nu, als totaal onervaren moeder-merrie, een veulen krijgen en opvoeden? Begrip voor de ander Het kan best hoor. Tijd en geduld zijn hier de sleutelwoorden. Een goede sportmerrie is goud waard. Maar onderschat de rol van een fokmerrie niet: zij is de basis van alles. Net als de mens: een vrouw met een goede baan, een moeder met een goede baan of een vrouw met een 'moeder'-baan. Voor allen evenveel respect! 
Wist jij dat ‘geluk’ en de vertalingen hiervan in andere talen, de meest gegoogelde woorden zijn op Internet? We zijn massaal op zoek naar geluk. Het woord is populairder dan ooit, terwijl je het woord ‘vrolijk’ bijna niet hoort! En ‘een vrolijk paard'? Dat hoor je eigenlijk ook zelden. Waarom is dat zo?
Een vrolijk paard Een vrolijk paard is goud waard. Toch hoor je zelden mensen praten over hun ‘vrolijke’ paard en zie je zelden een advertentie met deze karakteromschrijving. Ze zijn er echter gelukkig wel. Vrolijke paarden! Dat zijn die paarden die permanent lol hebben in hun leven, altijd de oren naar voren hebben staan en het leven zien als één groot avontuur. Misschien zijn ze zo geliefd dat ze daarom gewoon nooit te koop zijn. Een vrolijk manege-paard Vroeger hadden we er zo één op de manege. Daar stonden alle paardenmeisjes voor in de rij. Iedereen wilde op dit vrolijke paard rijden, ook al belandde je soms midden in de hindernis omdat het paard uit enthousiasme niet goed keek en vergat op tijd af te zetten voor de sprong. Tijdens buitenritten werd je er geheid afgelanceerd. Niet expres bedoeld hoor, maar het paard was zo vrolijk tijdens de rit dat dit gepaard ging met bokkesprongen die zelfs de beste ruiter onmogelijk kon uitzitten. Een vrolijke fjord Ooit hebben ook zo’n vrolijke fjord gehad. Altijd stond hij rond te kijken, hinnikte je tegemoet, stond te trappelen van ongeduld als hij gezadeld werd en joelde nog net niet van geluk. Tijdens de keuring vroeg de jury zich af of het paard pepmiddelen had gekregen. Terwijl de andere fjorden aan het eind van de dag moe waren van alle indrukken en hun hoofden lieten hangen, stond Vrolijke Frans nog steeds rond te kijken en genoot van deze avontuurlijke dag. Hij stal het hart van iedereen. “Een beetje druk”, dat wel maar druk zijn en vrolijk zijn verschilt van elkaar daarin dat druk zijn niet irritant is. Je ging er zelf ook van stralen. Vrolijkheid is aanstekelijk! 
Vrolijkheids-gen
Kunnen de heren wetenschappers niet het vrolijkheidsgen vinden in de ingewikkelde DNA-strengen en het implanteren in alle paarden, honden, katten én andere huisdieren op de wereld? Het leven zou er een stuk vrolijker uitzien! En zouden we nog allemaal massaal op zoek zijn naar ‘geluk’ of zouden we daarentegen googelen naar ‘een vrolijk huisdier’? Vrolijke paarden, of vrolijke huisdieren in het algemeen maken je gelukkig. Meer heb je als mens niet nodig. Toch?  Steeds vaker lees je columns, artikelen en soms zelfs boeken geschreven vanuit een dier. Hoe beleeft een dier zijn of haar leven. En vooral: zijn ‘mens’? Films Maar het blijft niet bij columns of boeken maar er zijn zelfs films, die gaan over honden, katten of paarden. Een ons allen bekend voorbeeld: Black Beauty. Dé klassieker met het mooie zwarte paard aan het woord. En een aanrader voor hondenliefhebbers: "The purpose of a dog", Netflix 2020. De films zijn niet alleen humoristisch of soms heel zielig, maar openen vooral onze ogen door de verandering van perspectief. Steven Spielberg begon ooit met dit gegeven door de film ‘E.T.’ vanuit de ogen van kinderen te laten verhalen. De volwassenen waren maar rare wezens die niets begrepen van kinderen en van het buitenaards wezentje. In de film zag je ouders, wetenschappers en politie merendeels gefilmd tot hun middel. Zoals kleine kinderen hen ‘zien’. Dit gegeven zie je soms ook in films die vanuit dieren spelen. De mens wordt op afstand beschouwd en compleet anders ‘gezien’ dan wij onszelf zien. Vreemde wezens, die mensen Terug naar het paard. Hoe kijkt een paard naar ons? Daar zijn al boeken vol over geschreven en het is interessant. Want:
 Het dilemma Opvallend is dat in artikelen, boeken en films het dilemma ‘mens’ steeds vaker een andere naam krijgt. Spraken de paarden vroeger uitsluitend over ‘mijn baas’ of ’ baasje’, vandaag de dag vinden ze het lastig om de juiste term te vinden voor het tweebenige wezen in hun leven. Baas? Nou niet altijd hoor, respect kun je niet afdwingen, dat moet je verdienen. Chef? Nee, ook niet. Dat klinkt als een baas in een keuken, niet van een paard of op een pensionstal Stalmeester? Respect! Maar dat hoor je bijna niet meer. Eigenaar? Tja, dat ligt vandaag de dag ook moeilijk. Soms zijn paarden zo duur dat er een heel consortium achter om het dier te bekostigen. We gaan verder: Liefje? Dat kán, maar meestal heeft een mens toch iets meer dominantie nodig om goed met een paard om te gaan. Als een paard jou alleen maar héél lief vind, betekent dit dat je een schuurpaal bent of een continue toestroom van lekkernijen. Met als gevolg dat een paard dan ook al snel jou omver loopt of je mouwen van je kleren afscheurt. Groom? Dat kan ook, maar dat betekent dat er dan ook iemand is die het paard rijdt of bezit. Berijder? Sommige eigenaren van paarden rijden inderdaad een uurtje per dag, stijgen af en zijn weer weg. Een relatie met het paard is er uitsluitend vanuit het zadel. Misschien een prima relatie maar wel beperkt. Mijn mens! Dan blijft er niets anders over als: mijn mens. En dat klopt want zo is het in onze tijd. In columns, boeken en films zijn de paarden aan het woord en praten ze over ‘mijn mens’. Dit kan van alles inhouden maar betekent vooral dat jij degene bent die er altijd is. Of je ook de financiële zorgen draagt of beslissingen neemt over wedstrijden, fokken of trainingen, maakt hen niet uit. Jij bepaalt in ieder geval de sfeer en de basis van hun leven.   Met 'Een jaarling is een naarling' wordt bedoeld dat een éénjarige lelijk is of lelijk gedrag vertoont. Het is geen officieel gezegde, maar toch hoor je het helaas (te) vaak. Wij pleiten voor vervanging van deze quote. Alle veulens zijn mooi Dat is een feit. Zelfs het lelijkste veulentje ter wereld heeft iets zoets op het moment dat het ter wereld komt. Of voor het eerst lekker om moeders heen galoppeert in de weide. Of een beetje bangig naar je toe komt lopen en de nieuwsgierigheid het overwint van de angst. Drie witte ongelijke benen? Nou en... Een lelijke onderbroken bles die bovendien nog eens scheef loopt? Who cares? Of een kleurtje dat niet bepaald de bedoeling was... Ach, het gaat erom of ie gezond is. Uit de kluiten gegroeide puber Maar een jaar later is hij of zij toch echt niet meer om aan te zien. Niet alleen dát veulen, maar eigenlijk ook de hele mooie veulentjes. Bij de nu-jaarlingen is de achterkant sneller gegroeid dan de voorkant (zwaar overbouwd), het hoofd lijkt te groot voor zijn of haar lichaam of de benen lijken in de hoogte richting drie keer zo groot als de romp. Er loopt een paardenkop op vier poten door de wei en de manen en staart lijken sprietjes die alle kanten opgroeien. Pestpuber Bovendien heeft de jaarling praatjes voor tien. Moeders is er niet meer om hem of haar te corrigeren en kuddemaatjes of de mens heeft het overgenomen. Maar dat pikt niet iedere pest-puber zomaar. Sommigen gaan de strijd aan, anderen zijn zulke bange poeperds geworden dat er geen land mee te bezeilen valt. De puber laat zichzelf helemaal niet pakken in de wei of weigert het om een beetje fatsoenlijk aan het halstertouw mee te lopen. Bij het minste geringste springt ie bovenop je of besluit op eigen benen vliegensvlug de terugweg te nemen terwijl jij kijkt naar de brandblaren van het touw in je handen.  Iedere fase heeft zijn charme Maar treur niet. Iedere fase in het leven gaat voorbij. Zo ook de 'puberfase' bij paarden. Dit lelijke eendje zal spoedig uitgroeien tot een mooie zwaan en bij de juiste opvoeding (door kuddegenoten en de mens) een hartstikke, lief, mooi, en superbraaf paard worden. Wij hebben een nieuw gezegde gevonden: een jaarling wordt ooit een darling. We bedoelen natuurlijk exact hetzelfde met de vorige 'quote' maar het is iets vriendelijker verpakt en geeft hoop. Laat de puber lekker puberen en voor je het weet is het een 'darling'! |
NORMEN & PAARDEN
WIE ZIJN WIJ EN WAAROM DEZE BLOG?
Categorieën:
Alles
Auteur:PaardenColumns wordt beheerd door Marga Kuitenbrouwer-van der Vet. Maar er doen ook vele gastbloggers mee en een heel team achter de schermen! 
Gastbloggers:
Sanna van den Akker
Elsa Boddéus Fenna de Boer Godart Bosmans Yvonne Daalhuyzen Yvonne Dijkstra Kim Dogger Ilona Greven-Lentz Noortje de Kok Natasja Kroes Britt Neijzen Edith Eri Louw Anita Rozendaal-Baaij Monique Schild Don Quirine Soer Inge Spee Hellen ter Weele Meest gewaardeerde blogs:
Die irritante reclame over matrassen... GRRRR! De gemiddelde prijs voor fjordenpaarden WE LOVE: Anabel van den Berg Een fotoshoot met jouw paard Stokpaardrijden Maleficent op paardenkamp Kopstoot Plezier met je paard! Paardenwinkelparadijs Verliefd op de veearts Konikpaarden in Bourtange 
Paarden Columns © 2021
Linken en citeren mag altijd. Herpublicatie op niet commerciële websites mag alleen o.v.v. mijn naam plus een link naar de website. 
De leukste en lekker leesbare boekrecensies! Ook paardenboeken komen aan bod. Hou je van lezen? Dan is Boekrecensiesblog (ook) jouw website !
Hier jouw advertentie? Daar valt over te praten, oftewel: een reële vergoeding. Én een zak wortelen voor onze paarden natuurlijk....
Mei 2021
|
