Eindredactie: Noortje de Kok

Ooit, lang geleden, was ik een echt paardenmeisje. Paardenposters hingen aan de muur, mijn lijfblad was “De Penny” en ik dreunde zo alle paardenrassen van A tot Z op. Ik had twee verzorgpony’s en liep een krantenwijkje om 5 uur ‘s ochtends vóór schooltijd, om te sparen voor een eigen paard. Ik kende alle paarden èn de bijbehorende mensen binnen de straal van mijn fietsbereik. Oh, en mijn hamsters heette Black Beauty, Big Red, Pinto en Old Billy.

Zo’n meisje dus. Leuk om te hebben als paardenvriendin, maar hopeloos (lees: irritant) voor ieder ander.

Uiteraard bracht ik mijn hele jeugd door in en rond de manege en zat ik meer op de rug van mijn verzorgpony dan achter mijn bureau boven de schoolboeken. Spijbelen was synoniem voor een lekkere bosrit, in tegenstelling tot mijn klasgenoten voor wie spijbelen betekende dat zij rondzwierven in de stad of een vette kater uitsliepen van een avondje naar de disco.

Op een dag overkwam mij iets dat een beetje buiten mijn comfort-paarden-zone viel. Ik liep namelijk door de manegegang op zoek naar een bezem omdat mijn extra ijver soms opviel en omgezet werden in een gratis paardrijles. Ineens hoorde ik een beetje gekletter van een waterstraal die iets bescheidener klonk dan de giga-turbo-straal die een paard of pony produceert, op het moment dat zij gemiddeld tussen de 20 à 30 liter urine loost.

Ik keek rechts van mij de stal in, waar ik net voorbij liep, en zag daar de manege-eigenaar staan. Met zijn broek op zijn schoenen en zijn tampeloerus gericht op het been van de lieve merrie Ulrieke. Hij schrok van mij en kneep z’n handeltje zo snel mogelijk af, trok zijn broek vliegensvlug omhoog en probeerde te doen alsof hij het been van de merrie inspecteerde. Nu is het zo dat niet alleen deze merrie een ontzettende lieverd was, maar de manege-eigenaar was een vriendelijke man met een uiterlijk waar George Clooney nog jaloers op zou zijn.

“Oeps”, stotterde ik en wist mij geen houding te geven. De manege-eigenaar kwam de stal uit, veegde zijn hand langs zijn broek af en stond nu tegenover mij. Hij verontschuldigde zich welgemeend en legde vervolgens uit dat de merrie last van mok had. Menselijke urine, net als zeewater, hielp daar goed tegen. “Vandaar...”, zei hij.
“Ohh… okay”, zei ik en ging verder met het zoeken naar de bezem.

‘s Avonds aan tafel tijdens het avondeten vertelde ik aan mijn ouders, broers en zus over de genezende werking van menselijke urine ten aanzien van hardnekkige mok op paardenbenen. Niet dat ook maar iemand geïnteresseerd was in mijn verhaal, maar ik wilde het toch even in de groep gooien.
Pas toen ik begon over de leuter van de manege-eigenaar, werd het even stil.
“Hoe groot?”, vroegen mijn boers.
“Dié mooie man?”, vroeg mijn grote zus.
Mijn ouders keken elkaar even vragend aan, tot mijn moeder vroeg of ik geschrokken was. “Echt niet. Ik heb een extra paardrijles gekregen omdat ik het gangpad heb schoongemaakt, gaaf hè?” zei ik en graaide snel een glazen schaaltje met vanillevla voor de neus van mijn broer weg, die even niet oplette.

En dat was het. Mijn “me too”. Toen.

Soms denk ik wel eens aan dat moment. Een manege-eigenaar die zijn gereedschap aan een 14-jarig Pennymeisje laat zien in een stille manege-gang. Hoe fout kan iets klinken als je het uit zijn context trekt... Ik wil geen afbreuk doen aan alle “serieuze” me-too-verhalen waar wel degelijk sprake is van ongewenst gedrag. Maar dit was dus duidelijk hier niet het geval.

En Ulrieke? Die is inmiddels allang niet meer. Maar huis-tuin-en keukenmiddeltjes zoals het insmeren met tandpasta, knoflook, zwavel, of colloïdaal zilver kunnen ook helpen tegen mok. Dat moet die manege-eigenaar toch hebben geweten, realiseer ik mij ineens...

Tekst: Sanna van den Akker
van Paard en Content

Je leest deze blog, dus ik neem aan dat je een paardenmens bent. Wij zijn een ander ‘soort’, toch? Want er zijn veel misverstanden en vooroordelen richting de paardenwereld.  Over geld bijvoorbeeld.

Deze column is voor al jouw buren, kennissen en vrienden die soms  écht erg domme vragen stellen…

“Hoeveel betaal je daar nu voor?”
Je staat aan de rand van een manege-bak of het weiland en hangt over het hek. Duizend hartjes in je ogen want jouw mooie, lieve paard of pony is lekker aan het galopperen door de bak en loopt zó mooi dat je er eigenlijk van baalt dat je nu geen foto’s kunt nemen. Je toont namelijk je paard aan een vriend of kennis die ineens vraagt:
“Wat kost dat nou, zo’n beestje?”
Ahhhhhhhhh, duizend bommen en granaten! Dát is dus de vraag die wij paardenmensen háten.

Dommer, dom, domst
Dat soort vragen zijn zo….. onkundig? Onbeleefd? Of gewoon DOM! Het kan trouwens nog dommer: Soms vragen mensen zelfs of een paard vlees eet en zo. Zucht, daar zakt je paardrijbroek écht van af.
Maar nu dus weer DE vraag over geld.
Wat kost een paard? Wat is een paard waard?
Is daar een antwoord op te geven?
We gaan het proberen.

Intrinsieke waarde
De intrinsieke waarde van geld is de waarde van het materiaal waarvan de munt of het bankbiljet gemaakt is. In vroegere eeuwen was de waarde van het metaal in theorie gelijk aan het bedrag dat op het geld stond.  Nu is geld is maar een flapje papier, of een digitaal cijfertje. Geld is geen zwaar goudstuk meer.

De intrinsieke waarde van een paard is dus het paard als het ware per gewicht, de slachtwaarde dus. Wat biedt de slager er voor? Hoeveel gehakt kan hij er nog van draaien? Zitten er nog een mals biefstukje in? Of is je paard een zak met botten? Jouw paard is dus misschien 500 tot 800 kilo maal de vleesprijs op dit moment.
Brrr…. Niet aan denken maar…..

Marktwaarde
Wat is dan de marktwaarde van uw paard? Het paard als product. De marktwaarde van een product is de prijs waartegen het verhandeld zou worden in een concurrerende markt.
Hoe graag wil de koper het paard hebben?
Of hoe graag wil de verkoper van het paard af?
Hoe uniek is jouw paard?

Allesbepalend is natuurlijk het ras (status!), het specifieke uiterlijk (iets bijzonders?), de mode (doe toch maar een ander kleurtje…), de hoogte (een ukkie of een klerenkast?) en de gezondheid (zomereczeem? auw!)

Prestatiewaarde
Maar nóg belangrijker is natuurlijk de prestatie. Even naar de fjorden. Dit ras is geen ras waarvoor je eerst een loterij moet winnen om er een te kunnen kopen. Of waarvoor je geboren moet zijn in een gouden ledikant en met een drie-dubbele achternaam.

Maar toch ook bij dit ras geldt: een ruin die alle proeven van bekwaamheid met AA heeft gescoord (mennen, onder het zadel) is natuurlijk veel meer waard dan een ruin die tot nu toe zijn leven in een weiland heeft staan lummelen.
En een merrie die tijdens de ene keuring na de andere haar haar tegenstanders in haar schaduw laat lopen, is natuurlijk meer waard dan een ezel (sorry!) die er niet uitziet…

Karaktertechnische waarde
Maarrr….. hoe goed een paard ook presteert, een slecht karakter is niet best. Een paard dat het liefst zijn eigenares de stal uitmept of zijn ruiter regelmatig alle hoeken van de bak laat zien, is minder waard dan een lieverd.

Als ie maar presteert, zeggen de heuse sporters onder ons dan, maar met een verbrijzelde knieschijf kun je niet meer rijden en zonder voortanden lach je niet meer zo mooi op de foto naast je toppertje.

Het karakter kan ook het állerbelangrijkste zijn: een fjordenpony die carrière gaat maken op een zorgboerderij of een manege voor aangepast rijden moet door-en-door betrouwbaar zijn. Als ze dan toevallig niet moedersmooiste is... who cares?

Emotionele waarde
Dan komen we bij het aller-állerbelangrijkste: wat is jouw paard voor jou waard? Not over your dead body, moet jij er aan denken om jouw beste vriend te verkopen? Of maakt een goed bod je toch aan het twijfelen?

Nu, beste (maar domme) vraagsteller: Het is dus onmogelijk om een antwoord te geven of een vraag als: “Hey, wat betaal je daar nu voor?”

Los van het feit dat wij toch ook niet aan jou vragen wat je  daadwerkelijk uitgeeft aan jouw hobby of passie…
Dus niet meer vragen, okay?
Afgesproken.

Wat hebben 'op eieren lopen' en 'van dik hout zaagt men planken' elkaar gemeen en wat hebben die gezegden met paarden te maken?  Heel veel.  Ze gaan beiden over werkwijzen of handelingen.

Met 'Van dik hout zaagt men planken' wordt bedoeld dat er hard wordt gewerkt, maar niet bepaald netjes en precies. Het kan ook betekenen dat iemand flink op zijn donder of zelfs een pak slaag krijgt. Het paard vaak in kwestie. Vaak. Helaas.

Op eieren lopen betekent het omgekeerde namelijk: héél voorzichtig te werk gaan.

Beiden  werkwijzen, methodes of manier van reageren, maken we vaak mee binnen de paardenwereld.  Niet één paard is dezelfde en ieder paard, of pony, heeft zijn of haar unieke karakter. En niet één paardenmens is hetzelfde.

De paarden eerst: de een is echt zo'n botte bul.  Je kent ze vast wel. Van die paarden die bij voorkeur op je tenen gaan staan of gewoon dwars door je heen lopen als ze toevallig nét de andere kant op willen, dan baasje van plan was.

Of nog erger: de combinatie van botte bul en angsthaas: dat zijn van die paarden die bovenop je springen als ze ergens van schrikken. "Helluuup, mamma", roepen ze en vervolgens springen ze in je armen.... althans dat denken ze.  Daar lig je dan, onder een groot paard en lieve woordjes helpen niet.  Een dikke schop, en het paard begrijpt de boodschap.  Opzij, sukkel,  ik wil wel een platte buik, maar geen plat hoofd, a.u.b.  Van dik hout zaagt men planken dus, zeg maar....

Soms is er ook zo'n paard waarbij je als baasje echt op eieren loopt.  Het paard heeft een flink trauma, vertrouwt mensen maar amper, of het is gewoon een bange poeperd vanaf het eerste moment dat ie werd geboren.  Zo'n veulen dat eeuwige achter de veilige kont van mams staat en zich amper durft te bewegen. Een rondje door de wei gaat nog nèt, maar dan moet moeders wel mee, want ohwee, dat hij of zij wordt geplaagd door de andere veulens.  "Mammmaaaaa, ze pesten me..." roept de bangepoeperd en helaas blijft die karaktereigenschap overheersen.  Met zulke paarden loop je vaak op eieren. Consequent zijn en zelfverzekerdheid uitstralen doet wonderen. Of misschien wel de aanpak van engelengeduld en continue baby-stapjes nemen. Hoe dan ook, een pak slaag geven zal niet werken. Van dik hout zaagt men planken heeft vaak een averechts effect.

Boeken vol zijn er al geschreven over hoe je met paarden omgaat. Maar geen paard en geen situatie (én geen baasje) is hetzelfde.
Eén ding staat wel als een huis: denk goed na over je eigen omgang met een paard. Tenslotte wil je een paard máken, en niet breken....

Columns/artikelen over die direct of indirect gaan over  'Van dik hout zaagt men planken' en 'op eieren lopen':

Cursus weerbaarheid
De hoefsmid met losse handjes
De gevaarlijke steen
Inzichten over de opvoeding van een paard
Nachtmerrie

Gastcolumn door Edith Eri Louw

Er staat een onbekende hooiwagen naast de bak. 13-jarige Joyce wil erlangs met haar pony Hero. Hero blijkt vandaag niet zo heldhaftig, hij blijft staan en snuift, met een lichte, verontruste ruttelende toon. “Stel je niet zo aan!” roept Joyce en geeft een ruk aan het halstertouw. Met een omtrekkende dansbeweging gaat Hero uiteindelijk langs de wagen. Joyce wordt boos omdat ze nu zelf een ruk aan haar arm krijgt.

Beiden komen gestresst aan in de stal. Ik heb dit zo eens aangekeken en besluit tot het doen van een experimentje. Ik zoek even in een donkere hoek van de stal, en ja, raak. Een dikke hooiwagen, dit keer de spin, kruipt langs de muur. Voorzichtig pak ik hem op en loop naar Joyce.
“Moet je kijken wat ik heb,” zeg ik, en open mijn hand. De hooiwagen trippelt over mijn palm, Joyce begint te gillen.
“Ieuwww, ga weg, hoe durf je dat!”

Ik doe een stapje achteruit, laat ondertussen de spin van mijn ene naar mijn andere hand lopen. “Als ik nou tegen jou zeg: ’Stel je niet zo aan’, wat zeg jij dan?”
Joyce is niet dom, en snapt het punt wat ik wil maken. Ze is ECHT bang voor spinnen, en vind het erg vervelend als ik zeg dat het aanstellerij is.

Spinnen, muizen, zelfs slangen: het doet mij niet zoveel. Maar vraag mij niet om over een lange tuibrug te fietsen. Alleen al bij de gedachte slaat de paniek toe. De meeste van dit soort angsten zijn weliswaar niet erg reëel – geen mens wordt aangevallen door een kruisspin of een woelmuis, en het aantal bruggen dat op jaarbasis zomaar ineenstorten in Nederland is ook miniem – maar wel heel echt voor de mensen die er bang voor zijn. En toch kom je zelden iemand tegen met een panische angst voor, pak ‘m beet, jonge katjes of keukenkrukjes (terwijl die laatste, volgens risico-analysten, aanmerkelijk gevaarlijker zijn dan de Erasmusbrug).

Angst is een basis-emotie, net als vreugde, verdriet, woede en liefde. Deze emoties zitten diep in ons brein, in een oud gedeelte, de amygdala. Dit deel van onze hersenen lijkt verrassend veel op dat van andere dieren. Ons voordeel als mens is, dat wij ook een goed ontwikkeld cognitief deel in ons hoofd hebben, de neo cortex. Deze hersenlaag ligt als het ware om het primitievere deel van ons brein heen. Hiermee kunnen we redeneren: die hangbrug mag er dan angstaanjagend uitzien, maar er rijden tientallen auto’s overheen, en dan zou het toch sterk zijn als hij nét instort als jij er met je fietsje overheen gaat.

En toch…
Toen ik Bibi noodgedwongen (want ja, trailerangst…) vanuit Brabant naar Noord-Holland reed, ontkwamen we niet aan het oversteken van de grote rivieren. Bij dit avontuur speelden angsten een belangrijke bijrol. Allereerst was er Bibi’s angst om de trailer in te gaan. Ik kon als mens beredeneren dat het een veilige, stabiele trailer was en de chauffeur heel kundig. Maar Bibi zag de benauwde ruimte en herinnerde zich eerdere onplezierige ervaringen. Haar “nee” was onverbiddelijk. En dus gingen we, na enige contemplatie, de 250 kilometer rijden. Bij de eerste oversteek over de Maas namen we het pontje van Ooijen. Ik had geen idee hoe Bibi hierop zou reageren; is een pontje niet vele malen enger dan een trailer? Niet volgens Bibi en IJslander Gormur, die ons met zijn ruiter Annika de hele weg begeleidden. Ze stapten er vrijwel zonder aarzelen op.

Waarom is een trailer zoveel enger dan een pont? Voor een paard is dat geen vraag, immers: een pont is open, je kunt om je heen kijken waar eventueel gevaar is en een trailer is een donker hol, waar misschien wel een roofdier in huist. Net zo logisch als dat onze angst voor slangen groter is dan die voor konijnen. En met zo’n hol hebben wij dan weer geen moeite. Het punt met angst is, dat het dwingend, overheersend en razendsnel is. Hoor je ineens een luide knal, dan staat binnen een seconde je hele lijf op scherp, en geeft een onmiddellijke vecht-, vlucht- of bevriesreactie. Pas als je gaat nadenken: hee, dat was geen criminele afrekening of juweliersoverval, maar een klapband of vuurwerk, zakt de angst weg. Paarden kunnen dat ook, maar minder goed dan wij.

De tweede oversteek was een beproeving voor mij. We moesten over de grote Prins Willem-Alexanderbrug bij Beneden-Leeuwen. Mijn hart klopte in mijn keel, ik begon te zweten. Het eerste stuk liep een vriendin een stukje voor Bibi en mij uit, en focuste ik mij volledig op haar. Niet naar beneden kijken. Niet naar beneden kijken. Maar toen zij terug ging naar de auto (de brug is zo’n anderhalve km lang) moesten we het alleen doen. Voor Bibi geen probleem, maar ik sprong van haar rug, overmeesterd door de dwaze angst dat ik door een onfortuinlijke samenloop van omstandigheden van haar rug over de brugleuning geprojecteerd zou worden en in de diepte van de Waal zou storten. Ik keek naar de weg en telde mijn stappen. Bibi duwde gemoedelijk tegen me aan alsof ze wilde zeggen: hee joh, niks aan de hand. Stap voor stap, met klamme handen en bonkend hart, legde ik de laatste kilometer af. Kapot was ik, toen we eindelijk de overkant bereikten, plofte languit in het gras en kon alleen maar uitbrengen dat ik dit NOOIT meer zou doen. Gelukkig voor mij hoefde dat ook niet, aangezien we voor de derde oversteek weer een pontje hadden uitgezocht, waar Bibi en ik relaxed vooraan stonden met een stuk of vier auto’s achter ons, genietend van het kabbelende water van de Rijn. Geen vuiltje aan de lucht.

Wat deze oversteken duidelijk maakten, is dat angst heel diep zit, zowel bij de pony als bij mij. Daar stap je niet zomaar overheen, als paard niet, maar als mens met al je redenatievermogen ook niet. Het heeft mij geleerd angst echt serieus te nemen, maar ook dat het mogelijk is om het te overwinnen. Of in elk geval iets te doen ondanks het feit dat je ergens bang voor bent.

Hoe moet dat dan met die hooiwagens? Is het reëel om van je paard te eisen dat hij zich ‘niet aanstelt’ als er ineens een groot, nieuw voorwerp op zijn bekende terrein staat? Wie zegt het dat er geen leeuwen in zitten? Dat het ding niet ineens gaat rijden? En hoe help je Joyce van haar angst voor spinnen af? (Wat toch, als je een paardenhobby hebt, best lastig is). Er zijn heel wat therapie-vormen die zich met deze vraag bezig houden. Met gesprekstherapie bij mensen kun je een eind komen wanneer een bepaalde angst verband houdt met eerdere ervaringen of trauma’s. Bij paarden is dat uiteraard geen optie. Na een paar decennia psychologisch onderzoek is steeds duidelijker geworden dat praten niet genoeg is. Mensen die van hun fobiën afwillen (een angst wordt een fobie als deze onevenredig is en een obstakel gaat worden in je dagelijks leven) blijken keer op keer het meest te hebben aan het ervaren dat de angst niet in verhouding staat tot het gevaar. Oefenen dus. En natuurlijk vraag je Joyce niet meteen om in een bad met vogelspinnen te gaan zitten. En zeker zul je haar hier niet onder dreiging van geweld toe dwingen…

Toch gebeurt dat met paarden regelmatig. Menig gefrustreerd ruiter heeft geprobeerd een paard de trailer in te slaan en soms lukt dat ook nog. Maar daarmee los je de angst niet op. Je vervangt deze als het ware door een ergere angst: die voor pijn en voor mensen. Talloze trailerspecialisten zullen je kunnen vertellen dat er betere methodes zijn, waarbij je de angst van het paard verminderd en in het beste geval, wegneemt. Ook bij angsten van het slag “er staat ineens een vreemd voorwerp” gaat dit op. In plaats van je paard ongeduldig mee te trekken, kun je hem ook even de tijd geven om voor zichzelf te onderzoeken of het gevaar “echt” is. Loop je bijvoorbeeld rustig om die hooiwagen heen, geef je hem de kans op zijn eigen tijd te snuiven en de wagen te onderzoeken, dan verander je daadwerkelijk iets in zijn brein. Hij ervaart op deze manier dat zijn angst niet nodig is. Vooral wanneer je meedoet, en zelf ook interesse in het object toont, kun je hem helpen om dapperder te worden. Tip: gebruik een lange lijn en geef hem de ruimte. Zo trekt hij je, bij een plotselinge schrikreactie, niet onderuit. (en krijgt hij geen ruk aan zijn hoofd).

Begin met een foto van een spin, begin met een klein bruggetje. Zo werk je er langzaam naartoe dat ook die vogelspin, die trailer en die tuibrug uiteindelijk niet zo beangstigend meer zijn.

Meer info over Edith Eri Louw

Meer info over: Hoe ga je om met angst?