Wat hebben 'op eieren lopen' en 'van dik hout zaagt men planken' elkaar gemeen en wat hebben die gezegden met paarden te maken?  Heel veel.  Ze gaan beiden over werkwijzen of handelingen.

Met 'Van dik hout zaagt men planken' wordt bedoeld dat er hard wordt gewerkt, maar niet bepaald netjes en precies. Het kan ook betekenen dat iemand flink op zijn donder of zelfs een pak slaag krijgt. Het paard vaak in kwestie. Vaak. Helaas.

Op eieren lopen betekent het omgekeerde namelijk: héél voorzichtig te werk gaan.

Beiden  werkwijzen, methodes of manier van reageren, maken we vaak mee binnen de paardenwereld.  Niet één paard is dezelfde en ieder paard, of pony, heeft zijn of haar unieke karakter. En niet één paardenmens is hetzelfde.

De paarden eerst: de een is echt zo'n botte bul.  Je kent ze vast wel. Van die paarden die bij voorkeur op je tenen gaan staan of gewoon dwars door je heen lopen als ze toevallig nét de andere kant op willen, dan baasje van plan was.

Of nog erger: de combinatie van botte bul en angsthaas: dat zijn van die paarden die bovenop je springen als ze ergens van schrikken. "Helluuup, mamma", roepen ze en vervolgens springen ze in je armen.... althans dat denken ze.  Daar lig je dan, onder een groot paard en lieve woordjes helpen niet.  Een dikke schop, en het paard begrijpt de boodschap.  Opzij, sukkel,  ik wil wel een platte buik, maar geen plat hoofd, a.u.b.  Van dik hout zaagt men planken dus, zeg maar....

Soms is er ook zo'n paard waarbij je als baasje echt op eieren loopt.  Het paard heeft een flink trauma, vertrouwt mensen maar amper, of het is gewoon een bange poeperd vanaf het eerste moment dat ie werd geboren.  Zo'n veulen dat eeuwige achter de veilige kont van mams staat en zich amper durft te bewegen. Een rondje door de wei gaat nog nèt, maar dan moet moeders wel mee, want ohwee, dat hij of zij wordt geplaagd door de andere veulens.  "Mammmaaaaa, ze pesten me..." roept de bangepoeperd en helaas blijft die karaktereigenschap overheersen.  Met zulke paarden loop je vaak op eieren. Consequent zijn en zelfverzekerdheid uitstralen doet wonderen. Of misschien wel de aanpak van engelengeduld en continue baby-stapjes nemen. Hoe dan ook, een pak slaag geven zal niet werken. Van dik hout zaagt men planken heeft vaak een averechts effect.

Boeken vol zijn er al geschreven over hoe je met paarden omgaat. Maar geen paard en geen situatie (én geen baasje) is hetzelfde.
Eén ding staat wel als een huis: denk goed na over je eigen omgang met een paard. Tenslotte wil je een paard máken, en niet breken....

Columns/artikelen over die direct of indirect gaan over  'Van dik hout zaagt men planken' en 'op eieren lopen':

Cursus weerbaarheid
De hoefsmid met losse handjes
De gevaarlijke steen
Inzichten over de opvoeding van een paard
Nachtmerrie

Gastcolumn door Edith Eri Louw

Er staat een onbekende hooiwagen naast de bak. 13-jarige Joyce wil erlangs met haar pony Hero. Hero blijkt vandaag niet zo heldhaftig, hij blijft staan en snuift, met een lichte, verontruste ruttelende toon. “Stel je niet zo aan!” roept Joyce en geeft een ruk aan het halstertouw. Met een omtrekkende dansbeweging gaat Hero uiteindelijk langs de wagen. Joyce wordt boos omdat ze nu zelf een ruk aan haar arm krijgt.

Beiden komen gestresst aan in de stal. Ik heb dit zo eens aangekeken en besluit tot het doen van een experimentje. Ik zoek even in een donkere hoek van de stal, en ja, raak. Een dikke hooiwagen, dit keer de spin, kruipt langs de muur. Voorzichtig pak ik hem op en loop naar Joyce.
“Moet je kijken wat ik heb,” zeg ik, en open mijn hand. De hooiwagen trippelt over mijn palm, Joyce begint te gillen.
“Ieuwww, ga weg, hoe durf je dat!”

Ik doe een stapje achteruit, laat ondertussen de spin van mijn ene naar mijn andere hand lopen. “Als ik nou tegen jou zeg: ’Stel je niet zo aan’, wat zeg jij dan?”
Joyce is niet dom, en snapt het punt wat ik wil maken. Ze is ECHT bang voor spinnen, en vind het erg vervelend als ik zeg dat het aanstellerij is.

Spinnen, muizen, zelfs slangen: het doet mij niet zoveel. Maar vraag mij niet om over een lange tuibrug te fietsen. Alleen al bij de gedachte slaat de paniek toe. De meeste van dit soort angsten zijn weliswaar niet erg reëel – geen mens wordt aangevallen door een kruisspin of een woelmuis, en het aantal bruggen dat op jaarbasis zomaar ineenstorten in Nederland is ook miniem – maar wel heel echt voor de mensen die er bang voor zijn. En toch kom je zelden iemand tegen met een panische angst voor, pak ‘m beet, jonge katjes of keukenkrukjes (terwijl die laatste, volgens risico-analysten, aanmerkelijk gevaarlijker zijn dan de Erasmusbrug).

Angst is een basis-emotie, net als vreugde, verdriet, woede en liefde. Deze emoties zitten diep in ons brein, in een oud gedeelte, de amygdala. Dit deel van onze hersenen lijkt verrassend veel op dat van andere dieren. Ons voordeel als mens is, dat wij ook een goed ontwikkeld cognitief deel in ons hoofd hebben, de neo cortex. Deze hersenlaag ligt als het ware om het primitievere deel van ons brein heen. Hiermee kunnen we redeneren: die hangbrug mag er dan angstaanjagend uitzien, maar er rijden tientallen auto’s overheen, en dan zou het toch sterk zijn als hij nét instort als jij er met je fietsje overheen gaat.

En toch…
Toen ik Bibi noodgedwongen (want ja, trailerangst…) vanuit Brabant naar Noord-Holland reed, ontkwamen we niet aan het oversteken van de grote rivieren. Bij dit avontuur speelden angsten een belangrijke bijrol. Allereerst was er Bibi’s angst om de trailer in te gaan. Ik kon als mens beredeneren dat het een veilige, stabiele trailer was en de chauffeur heel kundig. Maar Bibi zag de benauwde ruimte en herinnerde zich eerdere onplezierige ervaringen. Haar “nee” was onverbiddelijk. En dus gingen we, na enige contemplatie, de 250 kilometer rijden. Bij de eerste oversteek over de Maas namen we het pontje van Ooijen. Ik had geen idee hoe Bibi hierop zou reageren; is een pontje niet vele malen enger dan een trailer? Niet volgens Bibi en IJslander Gormur, die ons met zijn ruiter Annika de hele weg begeleidden. Ze stapten er vrijwel zonder aarzelen op.

Waarom is een trailer zoveel enger dan een pont? Voor een paard is dat geen vraag, immers: een pont is open, je kunt om je heen kijken waar eventueel gevaar is en een trailer is een donker hol, waar misschien wel een roofdier in huist. Net zo logisch als dat onze angst voor slangen groter is dan die voor konijnen. En met zo’n hol hebben wij dan weer geen moeite. Het punt met angst is, dat het dwingend, overheersend en razendsnel is. Hoor je ineens een luide knal, dan staat binnen een seconde je hele lijf op scherp, en geeft een onmiddellijke vecht-, vlucht- of bevriesreactie. Pas als je gaat nadenken: hee, dat was geen criminele afrekening of juweliersoverval, maar een klapband of vuurwerk, zakt de angst weg. Paarden kunnen dat ook, maar minder goed dan wij.

De tweede oversteek was een beproeving voor mij. We moesten over de grote Prins Willem-Alexanderbrug bij Beneden-Leeuwen. Mijn hart klopte in mijn keel, ik begon te zweten. Het eerste stuk liep een vriendin een stukje voor Bibi en mij uit, en focuste ik mij volledig op haar. Niet naar beneden kijken. Niet naar beneden kijken. Maar toen zij terug ging naar de auto (de brug is zo’n anderhalve km lang) moesten we het alleen doen. Voor Bibi geen probleem, maar ik sprong van haar rug, overmeesterd door de dwaze angst dat ik door een onfortuinlijke samenloop van omstandigheden van haar rug over de brugleuning geprojecteerd zou worden en in de diepte van de Waal zou storten. Ik keek naar de weg en telde mijn stappen. Bibi duwde gemoedelijk tegen me aan alsof ze wilde zeggen: hee joh, niks aan de hand. Stap voor stap, met klamme handen en bonkend hart, legde ik de laatste kilometer af. Kapot was ik, toen we eindelijk de overkant bereikten, plofte languit in het gras en kon alleen maar uitbrengen dat ik dit NOOIT meer zou doen. Gelukkig voor mij hoefde dat ook niet, aangezien we voor de derde oversteek weer een pontje hadden uitgezocht, waar Bibi en ik relaxed vooraan stonden met een stuk of vier auto’s achter ons, genietend van het kabbelende water van de Rijn. Geen vuiltje aan de lucht.

Wat deze oversteken duidelijk maakten, is dat angst heel diep zit, zowel bij de pony als bij mij. Daar stap je niet zomaar overheen, als paard niet, maar als mens met al je redenatievermogen ook niet. Het heeft mij geleerd angst echt serieus te nemen, maar ook dat het mogelijk is om het te overwinnen. Of in elk geval iets te doen ondanks het feit dat je ergens bang voor bent.

Hoe moet dat dan met die hooiwagens? Is het reëel om van je paard te eisen dat hij zich ‘niet aanstelt’ als er ineens een groot, nieuw voorwerp op zijn bekende terrein staat? Wie zegt het dat er geen leeuwen in zitten? Dat het ding niet ineens gaat rijden? En hoe help je Joyce van haar angst voor spinnen af? (Wat toch, als je een paardenhobby hebt, best lastig is). Er zijn heel wat therapie-vormen die zich met deze vraag bezig houden. Met gesprekstherapie bij mensen kun je een eind komen wanneer een bepaalde angst verband houdt met eerdere ervaringen of trauma’s. Bij paarden is dat uiteraard geen optie. Na een paar decennia psychologisch onderzoek is steeds duidelijker geworden dat praten niet genoeg is. Mensen die van hun fobiën afwillen (een angst wordt een fobie als deze onevenredig is en een obstakel gaat worden in je dagelijks leven) blijken keer op keer het meest te hebben aan het ervaren dat de angst niet in verhouding staat tot het gevaar. Oefenen dus. En natuurlijk vraag je Joyce niet meteen om in een bad met vogelspinnen te gaan zitten. En zeker zul je haar hier niet onder dreiging van geweld toe dwingen…

Toch gebeurt dat met paarden regelmatig. Menig gefrustreerd ruiter heeft geprobeerd een paard de trailer in te slaan en soms lukt dat ook nog. Maar daarmee los je de angst niet op. Je vervangt deze als het ware door een ergere angst: die voor pijn en voor mensen. Talloze trailerspecialisten zullen je kunnen vertellen dat er betere methodes zijn, waarbij je de angst van het paard verminderd en in het beste geval, wegneemt. Ook bij angsten van het slag “er staat ineens een vreemd voorwerp” gaat dit op. In plaats van je paard ongeduldig mee te trekken, kun je hem ook even de tijd geven om voor zichzelf te onderzoeken of het gevaar “echt” is. Loop je bijvoorbeeld rustig om die hooiwagen heen, geef je hem de kans op zijn eigen tijd te snuiven en de wagen te onderzoeken, dan verander je daadwerkelijk iets in zijn brein. Hij ervaart op deze manier dat zijn angst niet nodig is. Vooral wanneer je meedoet, en zelf ook interesse in het object toont, kun je hem helpen om dapperder te worden. Tip: gebruik een lange lijn en geef hem de ruimte. Zo trekt hij je, bij een plotselinge schrikreactie, niet onderuit. (en krijgt hij geen ruk aan zijn hoofd).

Begin met een foto van een spin, begin met een klein bruggetje. Zo werk je er langzaam naartoe dat ook die vogelspin, die trailer en die tuibrug uiteindelijk niet zo beangstigend meer zijn.

Meer info over Edith Eri Louw

Meer info over: Hoe ga je om met angst?

Noortje de Kok is eindredacteur en tekstschrijfster.
" Ik help je graag om heldere, begrijpelijke en prettig leesbare teksten te schrijven.Schrijven is vaak moeilijker dan je denkt. In je hoofd weet je wat je wilt zeggen, maar je krijgt het niet goed op papier. Hoe schrijf ik een vlotte tekst? Hoe houd ik het kort en krachtig? En als het dan uiteindelijk op papier staat, blijven er vragen opduiken. Lopen die zinnen eigenlijk wel lekker? Zitten er nog spelfouten in? Bij grote en kleine vragen op het gebied van tekstschrijven kan ik je als tekstschrijver verder helpen. Met advies en tips of door je tekst onder handen te nemen. Of, als je wilt, je teksten in zijn geheel voor je te schrijven."

Ooit hadden wij een paard.  Nouja, paard... Ze zag eruit als een paard, maar daarmee was ook alles gezegd.

Vies, viezer, viest
Onze merrie was eigenlijk een varken.  Ja, je hoort het goed. Ze knorde nog net niet, maar voor de rest had ze toch echt dezelfde hobby's als een varken.  Ik heb het wel over varkens, die nog buiten mogen lopen en in de modder mogen rollen.  Niet over varkens uit de bio-industrie, die alleen het zonlicht zien als ze vanuit de stal de  vrachtwagen inlopen, richting het slachthuis.

Modder & Mest
Maar onze merrie mocht dus graag door de modder rollen. Inclusief deken.  Inclusief nieuwe deken.  Dat maakte haar allemaal niets uit.  Lekker rollen, de benen in de lucht, opstaan, uitschudden en vreemd opkijken naar dat blonde twee-benige wezen, dat stond te schelden aan de rand van de bak. Soms zelfs te huilen...
Maar dat rollen was eigenlijk nog het ergste niet (had ik maar de deken even af moeten doen!).  Dagelijks even de borstel erover heen, na afloop van haar moddersessies en klaar was Miss Piggy weer.  

Stal & Mest
Het ergste waren toch wel haar stalmanieren. Ze was er zo een die iedere dag d'r complete stal omwoelde en er een puinhoop van maakte.  Poepen in het midden, poepen aan de kanten en poepen tegen de deur.  Een ravage, iedere ochtend.  Alles geprobeerd: stro, zaagsel, vlas en zelfs een loopstal.  Het maakte niet uit.  Haar stal zag er iedere ochtend uit alsof er een aardbeving had plaatsgevonden. Soms zelfs inclusief de stallen naast haar stal.

Voer & Mest
En dat was nog het ergste niet. Want WAAR dacht je dat ze ook poepte? Precies, in d' r voerbak en zelfs in de automatische drinkbak aan de muur.  Hoe ze het voor elkaar kreeg, mag Joost weten, maar het lukte altijd. En iedere dag, ik maar weer met van die lange, gele, plastic handschoenen aan en d'r waterbak leegscheppen en schoonmaken.

My Highest-Lady
Tot de dag dat ik, in opdracht van mijn zweefteef-rooibosthee-spirituele-yingyang-vriendin, haar als vieze merrie moest omarmen. Ik moest haar respecteren vanwege haar connectie met haar vorige leven als varkentje. Ik moest haar eren in haar wezen en in al haar liefde voor 'paard'-zijn. 'Miss Piggy' werd My Highest-Lady en haar nieuwe naam en identiteit als spiritueel hoogontwikkeld-wezen was een feit.

Ze rolde eerlijk gezegd nog steeds door de modder, ploegde iedere dag haar stal om en brak de voeremmers af, die ik aan de buitenkant van haar stal hing. Maar ik lette er niet meer op. Ik had de strijd opgegeven...

My Highest Miss Piggy leefde nog lang en gelukkig met de ere-titel:  het vieste paard van stal. 

Spraakverwarringen zijn leuk en grappig. En komen binnen de paardenwereld heel vaak voor. Vooral als je met meerdere talen, taal-culturen en paardenjargon te maken hebt. 

Neem bijvoorbeeld de talen Nederlands en Engels. Hele boeken zijn daarover vol geschreven en de tv commercials vliegen om je oren.
Mijn favoriet:
“I fock horses!” 
“Pardon??”
“Yes, paarden!”

In de Duitse taal hoor je er iets minder over, maar geloof me, het is in die taal nog vele malen lastiger om spraakverwarringen te voorkomen. Neem alleen al het woord "Fjordenpaard". Is dat nou een Fjordpferd of een Norweger? Beiden. Maar het een schijnt chiquer te zijn dan het andere. Dus zeg ik er altijd maar bij dat wij chique fjorden hebben. Of om compleet te zijn: 'Ein Schicke Norwegische Fjordpferd'... Mocht de fjord toevallig 'Micky' heten noem hem of haar dan geen 'Schickimicki'  want dat betekent: snobistische kakker. En dat wist ik ook niet. Zucht. 

Goed, ooit had ik dus een paard te koop. Daarbij concentreerde ik mij op Duitsland. Middels advertenties in een paardenmagazine bereikte je daar indertijd een ander publiek dan op Marktplaats. Enfin. Na drie telefoontjes die vroegtijdig afhaakten na de karakter-beschrijving van de merrie, begreep ik dat ‘schwer’ moeilijk betekende, terwijl ik toch echt ‘schwer’ bedoelde in de zin van mooi, breed en zwaar.

Ook kwam ik er al heel snel achter dat ‘geil’ in het Duits toch echt iets anders betekent dan bij ons.
‘Geil’ betekend daar: super, cool, te gek. Mijn geile merrie was dus een compliment. Het gekke was wel dat, toen ik dat woord steeds vaker ging gebruiken, het tóch op de één of ander manier niet helemaal goed overkwam. Misschien wisten de potentiële kopers dat ‘geil’ in het Nederlands iets anders betekent dan in hun taal.
Ook zij haakten af, omdat ze misschien bang waren dat mijn merrie de hele dag zou schreeuwen om een hengst.

En toen vertelde ik ook nog dat de merrie een prachtige staart had…  Nu kan ‘Schwanz’  in het Duits inderdaad een staart betekenen, maar – jawel – óók een tampeloeres. (voornamelijk straattaal) Totale verwarring.
“Aber sie ist doch eine Stute?” (Stute = Merrie)
Ja, natuurlijk, maar ook dan kan ze toch best nog een ‘geile Schwanz’ hebben? Lastig, lastig.

Na honderd-en-één verkeerd bedoelde woorden en lastige gesprekken is het in de loop der jaren toch goed gekomen. De paardenjargon ken ik inmiddels in meerdere talen en dat is wel zo handig.
In mijn moedertaal maak ik ongetwijfeld nog vaak blunders, in andere talen waarschijnlijk dubbel zoveel.

Maar who cares? Want NU is het tijdperk van de talenmengelmoesjes. Het tijdperk van google-translate, van de straattaal van de jeugd, de internettaal van de bloggers en vloggers en de vage taal van de politiek. De tijd van de chique zakelijke taal, de onbegrijpelijke taal van officiële documenten, de technische taal van de nerds en de moderne taal van de tijdsgeest. Tel daar ook nog eens onze paardenjargon bij en het wordt er allemaal niet eenvoudiger op.
​
Maar wél leuker en grappiger! Geil! (= Cool, té gek!)