Help, er zit een paard in mijn spreekwoord!

Geschreven door Noortje de Kok

Spreekwoorden en paarden - het is een prima combinatie. Het Nederlands kent heel wat uitdrukkingen en gezegden waarin paarden een hoofdrol spelen. De bekendste zijn misschien wel dat je een gegeven paard nooit in de bek moet kijken en dat zelfs het beste paard van stal weleens struikelt.

Tik je de woorden ‘paard’ en ‘spreekwoord’ in op internet, dan krijg je al snel een overzicht van alle uitdrukkingen die gaan over paarden. Daar zitten ook uitdrukkingen bij die veel minder bekend zijn of waarvan je misschien nog nooit gehoord had.

Paradepaarden en showpaarden
Paarden komen in alle soorten en maten. Ook waar het gaat om uitdrukkingen en gezegden. Zo heb je werkpaarden, maar ook luxepaarden. Die laatsten hoeven niet te werken, maar zijn er vooral om mooie sier mee te maken tijdens een show of een parade. Helaas komen ook deze paarden met hun eigen prijskaartje, want witte paarden eisen veel stro. Dat betekent: mooie vrouwen zijn veeleisend. Kortom, je moet er wel wat voor over hebben om je paradepaardje mooi voor het voetlicht te brengen. Pas daarbij natuurlijk wel goed op dat je je niet teveel laat meeslepen door alle pracht en praal, want voor je het weet vinden ze dat je over het paard getild bent. Om dat te voorkomen is er natuurlijk ook weer een bijpassend spreekwoord in omloop. Het besef dat ook een raspaard schijt als een karhengst (rangen en standen maken een mens niet meer waard) houdt je weer met beide benen op de grond.

Paarden en ziektes
Een combinatie die je in spreekwoorden vaak tegenkomt is ‘paard’ en ‘ziektes’. Zoals bijvoorbeeld: een schurftig paard vreest de roskam (wie iets op zijn geweten heeft is bang voor een onderzoek), of: op de magerste paarden bijten de dazen (arme mensen hebben vaak pech). De meeste ziektes komen snel op, maar het genezingsproces en het herstel duurt vaak langer. Vandaar de uitdrukking ziektes komen te paard, maar gaan te voet. Maar met de juiste behandeling of met de inzet van een krachtig paardenmiddel is er altijd hoop op een goede afloop, want ook snotterende veulens worden de gladste paarden (vervelende kinderen veranderen als ze ouder worden).

Paarden en ezels
Vroeger werden paarden en ezels voornamelijk gebruikt als last- en trekdier. Daarbij had de ezel een paar voordelen ten opzichte van het paard. Een ezel was kleiner, kon beter tegen extreme weersomstandigheden, was makkelijker te hanteren en vooral makkelijker te voeden. In veel gevallen was de keuze tussen een paard of een ezel dus een kwestie van geld. Maar heb je geen paard, gebruik dan een ezel (gebruik de middelen die jou ter beschikking staan) en besef altijd:
een gouden zadel maakt van een ezel nog geen paard (een mens wordt niet beter als hij rijk is).

Paarden die geen paarden zijn
Tot slot nog enkele spreekwoorden en uitdrukkingen waarin het paard de hoofdrol speelt, maar waar het niet om echte paarden gaat. Het paard van Troje binnenhalen (zonder dat je het weet de vijand binnenlaten) gaat terug op de Griekse mythologie. De Grieken konden Troje innemen omdat ze zich verstopt hadden in een groot houten paard dat door de nietsvermoedende Trojanen binnen de stadsmuren werd gehaald.

Wanneer iemand op het Apostelpaard rijdt is dat een andere manier om te zeggen dat hij of zij te voet komt, net zoals de apostelen. Er komt dus geen paard aan te pas.

En tot slot, een nachtmerrie is geen nare droom over paarden. Het woord luidde van oorsprong ‘nachtmare’. Waarbij ‘mare’ stond voor een slechte boze geest die je ’s nachts kwam kwellen. Maar de betekenis van dat woord ging verloren en mensen vervingen het door het woord ‘merrie’ dat men wél vaak gebruikte. Met paarden heeft een nachtmerrie dus eigenlijk niks te maken.


Man en paard noemen
Dus, zit jij graag op je stokpaardje als het gaat om het vertellen van leuke feiten en weetjes omtrent paarden? Of wil je de spreekwoordenkennis van je gesprekspartner tijdens de borrel even testen? Houd je hierboven opgedane kennis dan niet langer voor jezelf, maar noem man en paard want vanaf nu kom je dus altijd goed beslagen ten ijs!